sábado, setembro 25, 2004

Ka ho'olaha hope loa

Ua waiho 'ia keia blog. Hiki ke heluhelu i ka'u blog hou ma 'ane'i.

sexta-feira, setembro 03, 2004

'O wai kou inoa?

Ua ho'olaha ma kekahi blog o'u no na inoa Hawai'i. Aia na 'ano like 'ole i loa'a ai he inoa. Eia kekahi mau 'ano i loa'a he inoa.

inoa ho'ailona - he ho'ailona i ka 'ike. Ina i lohe i ka leo, inoa 'ulaleo.

inoa po - mai na 'aumakua i ka moe 'uhane. Pono no e ho'olohe i ke kauoha o na 'aumakua o ma'i no!

inoa kupuna - he inoa o na kupuna, mai na kupuna paha, 'a'ole paha.

inoa ho'omana'o - he inoa e ho'omana'o i kekahi hahana, kekahi mea, a pela aku. Loa'a a'ela keia inoa no ka ho'omana'o i hahana i hana 'ia ai mamao o ka hanau 'ana.

inoa kuamuamu - he inoa 'olelo ho'ino keia. He 'olelo ho'ino i kekahi ali'i a i 'ole i kekahi kanaka.

Ua ho'ololi 'ia ko'u inoa mai ka inoa pokole i ka inoa lo'ihi loa. 'O Kalani ka inoa a'u i loa'a ai i ka hanau 'ana aka na'e i ka 'ikena o na inoa lo'ihi loa a he nui ma ko'u 'ohana (ma ka 'ao'ao Pilipino), ua ho'oholo 'ia e loa'a ka inoa lo'ihi no ka ho'opili 'ana o ko'u hoahanau i ha'awi ai i na inoa lo'ihi i ka lakou kamali'i. No laila 'o Kalaninuiana'olekaumaiiluna ko'u inoa lo'ihi.

Ua makemake au e hana keia no ka mea he 'opulepule na mea a pau ma ko Hawai'i pae 'aina no na inoa lo'ihi a me ka hana 'ino o ka 'okina. He 'okina abuse paha? 'Ano lo'ihi loa na inoa i keia la, aka na'e i ko'u mana'o iho, he mana 'ole kona. 'A'ole 'olelo Hawai'i keia mau mea, no laila, pono no lakou e ho'omana'o i ko lakou mana'o iho. A pehea la? 'Ano pa'akiki paha, 'a'ole paha? Na'u, he pa'akiki no e ho'omana'o i 'olelo lo'ihi loa, aka na'e 'ike ho'i au i ka 'olelo. 'Ano makakau 'ole, aka na'e 'olelo ho'i au i ka 'olelo.

No keia kumu i kapa 'ia ai ia'u iho, 'o Kalaninuiana'olekaumaiiluna, e ho'ohenehene ia lakou.

quarta-feira, setembro 01, 2004

Hawaiian Culture Etiquette

Ua hoolaha ia hoolaha no cultural etiquette.

http://www.livejournal.com/community/oiwi/246836.html


segunda-feira, agosto 30, 2004

3 aikikala no ka hale hoikeike o Bishop

Ma keia kekahi aikala mai Honolulu Advertiser, wahi hou o Desoto Brown aohe ona maopopo pehea la ke kumu i kue ole ai mamua, i na la mamua (1970 a 1989), aka nae nui ke kue ana mai na kanaka apau, mai na hui apau. Aole hoi maopopo iaia ke kumu? I ke hookumu ana o NAGPRA, ua wehe na puke apau e komo i loko na manao mai ka poe. No laila, eia ko lakou manao! Akamai ka poe i keia mau la e kue i ka hewa i hewa ai ia makou!

http://the.honoluluadvertiser.com/article/2004/Aug/29/ln/ln09a.html


Ko Hoku Buletina manao malalo iho nei. Ua wehewehe na mea i hanaia ai ma keia piipii olelo.

http://starbulletin.com/2004/08/29/editorial/editorials.html


Ko Edward Ayau manao malalo iho nei. Ua wehewehe ia ke kumu i hookumu ia ai o NAGPRA. Mea mai o Edward, aole he NHO (Native Hawaiian Organization) ka hale hoikeike o Bishop. He kue no ia no ka malama ana o na iwi me moepu i laila.

http://starbulletin.com/2004/08/29/editorial/special.html


sábado, agosto 28, 2004

Ke kumu o ka huaolelo o Haole

Nui ka naaupo o ka poe ma na kai 8 i ke kumu o ka huaolelo o haole. I ko lakou manao iho, he mea keokeo wale no ia. He pololei hoi aka nae i ka wa mamua, ano okoa ka manao. Eia ka'u wehewehe ana o ia moolelo no haole.

I ka wa kahiko, i ka hiki ana mai o na malihini i ko Hawaii pae aina, he loina no na kamaaina o ia pae aina e aloha i kekahi a kekahi me ka honi a me ke kuapo o ka ha. A he aha la ia ha? O ke ano i ka nohona e ola nei i na mea apau.

No na malihini i ike ole i na loina i ka pae aina, kapaia akula lakou he ha ole no ke kuapo ole o ha. No leila, eia ia huaolelo no na malihini kuapo ha ole. He ano e, nui na kanaka keokeo i kuapo ha ole.

I ke au o Kamehameha Paiea, nui na kanaka keokeo i hoea mai ai, no leila ua paa ia huaolelo o Haole no na kanaka keokeo, a i keia la, o caucasian ka manao o Haole, aole no o mea kahiki.

Ua weheweheia ka manao o haole a me ka loina Hawaii kahiko. Mea mai o Paumakuaalonohoonewa, ke alii kahiko i keia mau hualelo kaulanai:

Ka haole nui maka aohilohi; he aholehole maka aa; ka puaa keokeo nui maka ulaula

Ma keia mau olelo, ua hoakaka ia he kahiko hoi ia huaolelo o haole. Aka nae he kuhikuhi pono ia i ka wehewehe ana o ka hoike ano o keia mau malihini, na kanaka keokeo. Aole loa keia ka manao o ia huaolelo o haole i na kanaka keokeo wale no, aka nae i na kanaka ike ole i ko Hawaii loina. I keia mau la, ano okoa ka manao. No na kanaka keokeo wale no.

Hoomau i ka hewa no ko Ana Kanupa



Ua wehe ia ko Kanupa ana ma Kohala i ka hiki ana ma leila. Ua kolokolo ia e D.O.I. pehea la i hemo ai na moepu mai ke ana. Ua kau ia na mea i ke kuau ana aku.

http://starbulletin.com/2004/08/26/news/story2.html


Admission Day ’celebrates’ a crime against Hawaiians

Aia ka mana'o ho'opuka mai Foster Ampong no Lahaina Maui i pa'a 'ia ma MAUI NEWS pili i ka la ho'okomo 'ana ia Amerika. Eia kona mana'o ma ka 'olelo Haole ma lalo iho nei


Today most residents of Hawaii and abroad lack knowledge of the facts, which led to this so-called holiday being glorified as a legitimate act by the “Hawaiian People.” It is far from legitimate and at the very least armed robbery in progress. Hawaiian families from Kahana, Makua and Waikane valleys, Moku O Keawe, etc., are being forced off their lands by armed personnel of the state of Hawaii and U.S. military.

After you have all concluded your day of celebration (The Maui News, Aug. 21), ask yourselves: Has legal passage of jurisdiction been delivered from Ko Hawaii Pae Aina (Hawaii Kingdom) to the state of Hawaii? You may begin with Jan. 17, 1893, July 4, 1894, July 7, 1898, 1900, and June 27, 1959, (Hawaiian Plebiscite).

With all that has been admitted and written in the 1993 U.S. Apology Bill (Public Law 103-150), no one makes the obvious point that legal passage of jurisdiction did not occur between Queen Lili’uokalani and her assailants, the Committee of Safety and the Provisional Government.

Koe na kuleana o na kanaka.

Foster Ampong
Lahaina


Navy calls hazardous waste fine severe

Ho'ole ka pu'ali koa ('oihana moku) i ka State Dept. Health i ka hehiku i ka uku ho'opa'i. Ua makemake lakou e ho'ohui i ka State Dept. e kuka i keia.

http://starbulletin.com/2004/08/25/news/story11.html

segunda-feira, agosto 23, 2004

Maui Council panel OKs land grant

Ua 'apono 'ia ka ha'awi 'ana aku i ke kala mai ka Maui County i ka Trust for Public Land e kokua i ka malama 'ana o ka lae Muolea ma Maui hikina.

Ka 'Aikikala

Hawaiian tech center launched

Aia ka ho'olaule'a o ka wehe 'ana mua o Waimanalo Technology Center ma Waimanalo. Aia ka polokalamu e ha'awi i hana i ka wahi noho like o ka po'e e kokua i na kanaka e a'o i na makau kamepiula e hana 'ia i keia la, e loa'a hana maika'i.

Aia ka polokalamu e kokua 10 hui 'oiwi: 7 American Indian tribes, 2 Alaskan Native villages a me Hawaiian Homestead Technology.

Hiki ke heluhelu i ke 'aikikala ma lalo iho nei:

http://the.honoluluadvertiser.com/article/2004/Aug/15/ln/ln03a.html/?print=on

domingo, agosto 22, 2004

Reuniona no ko Papakolea

Aia ka pa'ina ma Stevenson Middle School no ko Papakolea 'aina ho'oku'ono'ono, 'o 70 makihiki i kukulu 'ia ai ia 'aina ho'oku'ono'ono i 1934.

He 'aina ho'oku'ono'ono me 136 'eka ma luna iki o Punchbowl, he 275 hale ka Papakolea a he 1,500 mau kanaka. Like me na 'aina ho'oku'ono'ono a pau, he 'ikena 'ole na 'aina ho'oku'ono'ono no ka nohona 'ilihune. 'O Danny Kaleilini ka mea i noho ai ma leila, a ha'i maila 'o ia he pa'akiki ia no ka hiki 'ana mai o ia wahi, a i ko lakou mana'o iho, e hele ana 'o ia i ka hale pa'ahao no ka mea he Hawai'i no 'o ia.

E heluhelu i ka 'aikikala ma lalo iho nei:

http://the.honoluluadvertiser.com/article/2004/Aug/22/ln/ln13a.html

sexta-feira, agosto 20, 2004

Hokualaka'i makes its debut



Aia ka waa kaulua hou i kukulu ia, kapa ia o Hokualakai, oia hoi o ka hoku e alakai ai.

Ua kukulu ia ia waa i na mea kahiko ole. Ua kukulu ia no ka ikaika i ka holo moana.

Aia 5 waa, oia hoi o Hokulea, o Hawaiiloa, o Makalii a me Iosepa. Aia kekahi mau waa e ae e kukulu nei, oia hoi o Namahoe ma Kauai, o Mookiha ma Maui a kekahi waa e ae ma Kawaihae.

No na haumana o Aha Punana Leo ia waa, he papa e ao i na mea hookele. He $100,000 ke kumukuai o ia waa, aka nae he $322,000 ka waiwai.

I kuu manao iho, he mea e ao i na keiki o Hawaii i ka mea nui o ka moomeheu Hawaii, oia hoi o ka hookele ana i ka moana akea!


http://the.honoluluadvertiser.com/article/2004/Aug/15/ln/ln12a.html/?print=on

segunda-feira, agosto 16, 2004

He wahi hou ma ka punaewele puni honua

Ua ho'ike 'ia mai kekahi wahi pili i na mea hapa Akiana/Haole. Ua ho'okumu 'ia e Gordon, he Kepani kona papa a he Haole kona mama. Ua 'ike ho'i au i ka heluhelu 'ana o ia wahi no ka 'aina nui (mainland) no kona hapaha o ke koko haole. He 'oia'i'o no ko'u! Ua heluhelu au i kana wahi he ke3 haunana Kepani kona papa a no Ohio kona mama, he Haole. Ua hanai 'ia 'o ia ma Kalepona. No surprise there.

He hewa kana kakau 'ana ma loko o ia wahi. Kakau a'ela he slang ka hua'olelo 'o Hapa Haole, aka na'e 'a'ole loa! Ua kakau 'ia kekahi he hapa Akiana ka mana'o o ka hua'olelo 'o Hapa, aka na'e 'a'ole pololei! Ua kakau 'ia nui na kanaka Amelika (Haole) i hiki mai ai no O'ahu a mare lakou i na wahine Akiana. He hewa no ia, nui na kanaka haole, no leila mare a'ela lakou i na wahine! I na wahine Pukiki, i wahine Hawai'i, i wahine Pilipino, i wahine Kolea, i wahine Pake, i wahine Kepani, a pela aku.

'A'ole maopopo ho'i ia ia ke kumu o ia hua'olelo. Ua kakau kekahi 'o ia he nui ka ho'ohuli mana'o o ka mo'omeheu Hawai'i a me ka mo'omeheu Kepani. He aha la ke kumu no ke kakau 'ana o mo'omeheu Hawai'i ma mua o ka mo'omeheu Kepani ina hanai 'ia ma Kaleponi? Aka na'e kakau a'ela no ka moku o Keawe 'o ia. He ho'opunipuni paha no ia? He hewa no ia!

http://hapahaole.org/

domingo, agosto 15, 2004

Ka helehelena o na Kanaka Maoli; Hawaiian Identity

Hoolaha ae la wau i kekahi wahi e ae pili i na kii i hana ia ai na ka'u journal. Aia 2 kii i ninau mai la ka manao o kanaka maoli a me true hawaiian beauty.
Ua ninau maila he kanaka maoli no laua no ka maka o laua? A pehea la me na kanaka me ka maka haole a i ole ka maka akiana? He hewa ho'i keia no na kanaka maoli a pau i hai ia mai ai no keia mau kii, he piha Hawaii.

Ua hana ia keia mau kii no ka mea aohe ike i ke ano o keia mau maka. O na maka haole a me na maka akiana wale no. Pono no ke ik i na maka, i ke ano o ka maka Polinekia, i na kanaka piha Hawaii. Nui ka naaupo o na kanaka e ae no ko lakou manao iho pili i ka helehelena o ka maka o ko Hawaii poe. Aole keia e ike no na kanaka piha Hawaii wale no ka nani, ka lokomaikai, a i ole o na kanaka oiaio a i ole maoli. Aole hoi keia e ike i na kanaka a pau he mau kanaka maoli lakou, a he mau kanaka maoli ole na kanaka piha Hawaii ole. Aole loa!

He ike ole keia ano o ka poe piha i na makakina, i na kiionioni, i na kiwi a me i na nupepa, a he aha la ke kumu? No ka manao o na haole a i ko lakou manao iho, ke ano (helehelena) haole a i ole ke ano akiana o ke ano nani loa, o ke ano ui hoi! Aia ka olelo noeau haole, beauty is in the eye of the beholder. He oiaio no, ea? He oiaio no ia, he mea ole i na kii me na kanaka piha Hawaii, ea? O hookahi i na kii i na kanaka haole, i na kanaka akiana.

Ua hiki mai ka manao o na haole i ko Hawaii pae aina i ka makahiki 1778. I ka makahiki 1821 i na mikionali a i ko lakou manao iho, he manao hewa. He makaha hoi no ko makou mau kupuna mai kahiko mai no na maka o lakou, no ka loina, no na lole i lole ai, no ke ano o lakou, a pela aku. I ko lakou manao iho, he okoa i ka maka o ke Akua, no laila, he makaha hoi na kanaka maoli.

Mai kela wa mai, hoohanai i ka manao o ka ui o ka helehelena o na kanaka maoli. Nui na kane Haole i mare ia ai i na wahine Hawaii, i hanau keiki, i ke keiki hapa haole. I ko Haole manao iho, he mea ole, aka nae i ka honua akea, i waho o ko Hawaii pae aina, he exotic no keia ano. No laila, ua hanau ia keia manao o "beauty", no na kanaka hapa haole wale no. Ma hope iho mai, hapa akiana kekahi. A pehea la na kanaka piha? He pupuka no lakou i ka manao o ka honua akea e ae. Ano pupuka ko lakou helehelena, no laila aole ike i na nupepa, i na kii, i na makakina, i na kiwi a me i na kiionioni. He makaha wale no lakou, he subservant no lakou. No laila, ano okoa kela ano i ko lakou manao iho.

No laila eia na kii i na kanaka maoli PIHA! E ike i ta honua akea he ui hoi keia mau kanaka, o na kanaka maoli.

sábado, agosto 14, 2004

'O Makua

Live-fire training to resume in Makua Valley

Ho'omau ka training o ka pu'ali koa o Amerika.

Hale ho'ike'ike; moepu; iwi kupuna

Hoomau ka piipii olelo pili i na mea moepu, i ke koehana a me na iwi kupuna a me ka Hale Hoikeike o Bishop. Eia na aikikala pili i na piipii olelo.

Inouye against museum claim

Mishandling of artifacts denied

Collector's tip leads to artifacts inquiry

I ka aikikala, kakau ia no ke kuai aku i ke koehana, i ka moepu kekahi i uhi ia hou ma mua, aka nae i wehe ia. He hewa no keia e kii hou i ke koehana, lawe akula a kuai akula. Na ke akua lakou e ike!

sexta-feira, agosto 13, 2004

No ka hua'olelo 'o Hawai'i, 'o Hawaiian, 'o Native Hawaiian

Eia ka aikikala pili i ka manao o ka huaolelo o Hawaii i kakauia e Kanalu Young.

http://www2.hawaii.edu/~hslp/journal/vol1/Young_Article_(HJLP).pdf

Pili ana ka ike e hoomaopopo ai Hawaii, ka manawa mua i hana ia ka huaolelo a ka manao o ia huaolelo i keia la.

Aia ma loko o ia aikikala kekahi mau huaolelo e ae, oia hoi o oiwi, o kanaka, a me o kanaka maoli. Na kakou, he aha la ka manao o ia mau huaolelo? Oia hoi o Native Hawaiian, native Hawaiian a me o Hawaiian? He huaolelo a i ole he ike e maopopo ai i ka mahele aina? A i ole he lahui?

terça-feira, agosto 03, 2004

Hawaiian Charter Schools



'O ka pilikia no nā kula kaiapuni i kēia mau lā, e ho'one'e nei nā keiki a me nā kumu i ke charter school.

I nā makahiki 1999 - 2000, nui nā keiki i komo ai i nā kula kaiapuni, he 1,700 haumāna akā na'e i kēia mau lā, 'a'ole nui.

Ua hō'emi nā haumāna ma ia kula i ka mua o ka makahiki 2001 - 2002 ma hope o ka ho'omaka o nā charter school.

I ka polokalamu, e a'o 'ia i nā haumāna i nā mea Hawai'i, i ka mana'o 'ōiwi. Ua ho'one'e pū nā kumu mai nā kula kaiapuni i ke charter school no ka nele o nā kumu ma ka 'ōlelo Hawai'i. 'Oi aku ke 'ano ma ka charter school i nā kula kaiapuni no ka bureaucracy shit 'ole!

I ko'u mana'o iho, a he aha la e ana ai? I nā kula kaiapuni? I nā charter schools?

Hawaiian schools struggle as students and staff go to charter sites

Heiau land hangs in balance

Ua ho'olaha 'ia ka aikikala no ka hēiau a me ka ho'omālama o Muolea. Ua makemake kēia hui, 'o Trust For Public Lands ka inoa, e kū'ai mai iā Muolea no ka mālama 'ana o ia wahi. He 4 miliona kalā ke kumu e kū'ai mai, a hā'awi aku 'o ke aupuni Federal 2 miliona kalā iā lākou, ua hō'ili'ili 'ia 700,000 kalā. Pono e loa'a 300,000 kalā mai ka public, mai ka hā'awi 'ana aku, a noi a'ela iā Maui County no ka 1 miliona kalā.

No ka mālama 'ana o kēia wahi pana, a no ka ho'iho'i hou a ke kūlana e like me nā lā i ka wā ma mua. Aia ka hēiau i ka uluwehi, a ka hale ho'onānea no ke kauwela o Kalākaua ma laila. Aia 2 kahawai, a nui nā mo'olelo kahiko mai ia wahi. No laila, he wahi pana nō ia.

Hawaiian advocates ask the Maui Council to pony up $1 million

Hawaiian groups decry the Bishop Museum's new "native" status

Aia ka pilikia ma ka hale hō'ike'ike o Kamehameha ('o Bishop). Ua 'āpono 'ia ka interim guidance a he hui 'ōiwi nō ia hale hō'ike'ike i ka mana'o o NATIVE AMERICA GRAVES PROTECTION and REPATRIATION ACT of 1990 (NAGPRA). 'A'ole 'ae nā kānaka a pau i kēia akā na'e e ho'olohe i nā nīnau ka hale hō'ike'ike i kēia kumuhana mai ka po'e o Hawai'i.

Ua ho'okumu 'ia ka hale hō'ike'ike e Charles Reed Bishop, ke kāne o Princess Bernice Pauahi i ka makahiki o 1889. Ma loko o ia hale, nā mea a Pauahi, Princess Luka Ke'elikōlani, Ka mō'ī wahine Emma me Lili'uokalani. He kuene ia hale no nā hanauna e hiki ai.

Ma ke aikikala, ha'i a'ela 'o Bill Brown, ka luna o ka hale hō'ike'ike, 'a'ole maopopo 'ia inā he moepū a i 'ole he mea i kau 'ia ai no ka hūnā 'ana o nā mikionele. I kona mana'o iho, he kuleana nō ho'i ko lākou e kūkā i nā hui a pau no ka ho'i hou o nā 'iwi kūpuna e pili ana i nā mea e ho'i hou ai. Ha'i a'ela 'o Brown i ka wā ma mua (50 makahiki) 'a'ole pilikia no ka 'ike 'ana aia nā 'iwi ma loko o ia hale hō'ike'ike.

He fucking stupid ho'i 'o ia! So what, i ka wā ma mua, 'ae, he ao 'oko'a akā na'e 'a'ole i kēia lā! Nui nā kānaka e kū'ē no ka mea he akamai nō!

Hiki ke heluhelu i ka aikikala:

Reclaiming history

domingo, agosto 01, 2004

'O ka Lā Ho'iho'i Ea


Aia ka paukū ma ka HONOLULU ADVERTISER no ka lā ho'iho'i ea. Aia ka ho'olaule'a ma Thomas Square, e ho'omana'o i ka lā 31 o ka mahina 'o Iulai 1843. 'O ka Pelekane Admiral Richard Thomas e kauoha i ka hemo 'ana o ka hae Pelekane, 'oia ho'i 'o ka Union Jack a hāpai i ka hae Hawai'i. Ua pau ka noho 'ana o nā pū'ali koa Pelekane no 5 mahina e George Paulet.

I kēia lā, aia kekahi mana'o 'ē a'e. No ka ho'omana'o o ke kahuli 'ana o ke aupuni Hawai'i i ka makahiki o 1893.


quarta-feira, julho 28, 2004

Ka Makini a me ka mana'o o ia mea no ka po'e

Ua hana 'ia kekahi brochure e pili ana i ka mākini, a i 'ole ka makaki'i.  Nui ka ho'onāukiuki e 'ike i kēia hewa.  I ka wā ma mua, 'a'ole ho'i he pāpale no nā koa akā na'e no nā kāhuna wale nō.  No ka papa kahuna Kū. 

Ua ki'i 'ia e John Webber, he haole ma ka moku o Kapena Kuke i kana 'ike 'ana i ka wa'a kaulua a me nā kāhuna.  Ua mana'o ka po'e a pau i kēia mau lā he mahiole, a i 'ole he pāpale koa, no laila ua ki'i 'ia i nā ki'i me ke kino nui, me ke kino ikaika roa.  He hewa!

Aia kekahi 'ao'ao 'upena pōkole me ka nūhou.  Hiki ke nānā i ia 'ao'ao e ho'ona'auao pili ana i ia mea.

http://www.geocities.com/makini_helmet

domingo, julho 25, 2004

The Anti-Christ in the new millenium

I ka huli 'ana ma ka punaewele puni honua no KU I KA PONO, loa'a ka na'aupo 'ao'ao 'upena a Kenneth Conklin, 'oia ho'i ka anti-christ.  Nui kona loko'ino e ho'olaha i na ho'opunipuni o ka mo'aukala a me ka mo'omeheu o na kanaka maoli.

Nui kana propaganda ma kana 'ao'ao a 'ano huikau i ka ho'okele o ia 'ao'ao.  He kapulu ho'i ia.  He PhD kana aka na'e nui na kanaka na'aupo ma ka honua, he na'aupo no o ko makou mo'omeheu, o ka mo'aukala, o ka mo'olelo a me ka lilo 'ana o ke ea i na Haole. 

Ma kekahi pauku a pau o ia 'ao'ao, he anti-Hawaiian.  Nui kona mana'o 'ino o na kanaka maoli.  Ua hewa!  Noho 'o ia ma ko Hawai'i pae 'aina e ho'oluhi i na 'oiwi, e ho'oki'eki'e ia ia iho e ho'ike i na kama'aina o ia wahi he lanakila, a i 'ole he ka savior o ka honua akea.  Nui kona 'i'ini e lilo i ka honua, ma ka 'olelo Haole 'o make a difference

He 'opala wale no kana kakau 'ana.  Nui kona ho'olaha ma ka punaewele puni honua, no ke aha la?  'A'ole hiki ho'i ia ia e ku'e i ke alo o na kanaka maoli, no ka mea maopopo ho'i ia ia e aha ai ke ku'e i na 'oiwi.  No leila he safe zone ma ke alo o ke kamepiula.






Na 'Iwi Kupuna

Aia kekahi article 'e a'e ma ka Honolulu Advertiser pili ana i ka wehe 'ana o na iwi kupuna.   Ho'omau ka pilikia mai ka ho'omaka 'ana o ke kukulu o Wal-Mart.  Ahea e ho'opa'a ai keia?  Ho'omau ka wehe 'ana o na iwi aka na'e ho'omau i ke kukulu o ke kulanakauhale. 

I ka loa'a na iwi (ka wehe) mai na makahiki 1800 i ka ma'i 'o smallpox.   Ua kau 'ia na iwi ma ka rua.  I keia manawa i ke kukulu o Wal-Mart, hemo a'ela na iwi i ka wahi hea?  Pono e noho na iwi ma leila.

I ka holomua 'ana o 'O'ahu, e wehe 'ia ai na iwi kupuna ma kela wahi keia wahi.  Pono e ho'opau i keia hewa, 'o ka ho'one'e i na iwi kupuna i kekahi wahi 'e a'e.  Waiho no i na iwi ma ka wahi i noho ai. 

E noi i na kupuna i hala e kokua mai ia makou e malama pono i na iwi i huna 'ia ai.  E noi i na kini akua e kokua mai ia makou nei e malama pono i na iwi kupuna, i ka mo'omeheu Hawai'i.  A e noi i ka na'auao e hana 'ia ai i ka malama 'ana o ko kakou mo'omeheu, o ko kakou 'olelo kekahi.

sexta-feira, julho 23, 2004

Na Huakai o na Polineka

Hoolaha ia kekahi manao e George Avlonitis, he Elenika e pili ana i na huakai Polineka i ka wa mamua.  I kona manao iho, aole he "revival of the Polynesian navigation" no ka mea he oiaio ole no ia i ka hooholo ia e Mau Piailug i ka 'ike 'ana o ka palapalaaina, e hooholo ehia mila mai ko Hawaii pae aina mai a hiki i ka pae aina o Kahiki.

Eia kona hoolaha i ka nupepa o Honolulu Advertiser:

Professor Ben Finney conceived the Hokule'a canoe experiment in order to prove the feasibility of accurate long-range two-way canoe voyages, using the ancient Polynesian navigation system.

In his book "Hokule'a: The Way to Tahiti," he states that the 1976 first successful voyage from Hawai'i to Tahiti with the Micronesian navigator Mau Piailug has proven the star navigation researcher Andrew Sharp wrong. The latter is the most vocal proponent of the belief that two-way Polynesian navigation could not be used in such a voyage due to lack of the means for fixing position (latitude/longitude).
This conclusion concurs with the extensive survey about the above subject by Kjell Akerblom of the Ethnographical Museum of Stockholm.


The questions Professor Finney did not answer are: (1) Why, after discovery of Hawai'i by the Tahitians and/or Marquesans in the fifth or eighth century, was the next contact with Hawai'i in the 12th century (
possibly a rediscovery)? And (2) why, after European contact in the 18th century, did the Tahitians not know the remote islands of Hawai'i, Aotearoa (New Zealand) and Rapa Nui (Easter Island) — the three most remote Polynesian islands?

The answer is that Mau Piailug's voyage to Tahiti did not prove the ability of the ancient Polynesians to successfully complete two-way long-range voyages because he used techniques not known in the Pacific.
First, he estimated latitude by the height of Polaris above the horizon, used by ancient Arabs and Chinese.
Second, he used Polaris and the Southern Cross to take north/south bearings, although the ancient Polynesians could not do that because a thousand years ago, the Polaris was five degrees off the true north (precession).

Third, he used detailed data, collected by the navigator/researcher David Lewis, about ocean currents and winds. Lewis used the data to calculate displacement of the canoe and told Piailug that the displacement would amount to 600 to 800 miles westward.

Those data are crucial, and lack of them on long voyages would turn into a voyage of no return. Displacement of a vessel by ocean currents can only be calculated in relation to visible nearby land.
Piailug's successors, Nainoa Thompson and others, went a few steps further: They used "latitude sailing," which increases the chances to hit the target, but needs mathematics beyond the ability of the ancient Polynesians. It was used by ancient Arabs and Europeans.

Thompson also converted the 5,000-year-old tried-and-true irregularly spaced Micronesian star compass to regularly spaced magnetic star compass configuration less the needle. He also discarded the important Micronesian "Etak" or reference island principle, and he invented the principle of double stars to replace the zenith-stars, which are not a Polynesian principle anyway. Of course, as K. Akerblom states, "there are considerable differences between Polynesian and Micronesian navigation."

And then there is the Hokule'a canoe/catamaran with the graceful European sails!
So, then, this is the "revival of the Polynesian navigation," according to the Polynesians.
 
Nui ko'u hoonaukiuki i na mea naaupo no ka mea i kakau hoi o lakou i ka nupepa me ka manao pono ole.  No ke aha la?  No ka mea hooluhi hewa o na kanaka maoli.
 
Aole maopopo hoi iaia aia kekahi Taata ma ka moku o Kapena Kuke, i hoike oia ia Kuke i ka hookele ana mawaena o Polineka.  Aole maopopo hoi iaia ka moolelo o na Maori a pehea la i pau ai, i hoopaaia ai ka hookaaike ana me na Polineka.  Aole maopopo hoi iaia ka moolelo mai na Taata o Raiatea pili ana i ka wehe ana hou o keia hookaaike me ka hiki ana o Hokulea!


quinta-feira, julho 22, 2004

Ka hale ho'ike no na 'Inikini, na 'oiwi ma ka honua akea

Aia ka wehe 'ana mua o ka hale ho'ike'ike 'o National Museum of the American Indian.

Nui ke kukakuka 'ana ma kekahi message forum e pili ana i ka wehe 'ana o ia hale ho'ike'ike no ka mea aia ke kakau 'ia 'ana keia:

The museum's collections also include a substantial array of materials from the Caribbean, Mexico, Central, and South America, including a wide representation of archaeological objects from the Caribbean; ceramics from Costa Rica, central Mexico, and Peru; beautifully carved jade from the Olmec and Maya peoples; textiles and gold from the Andean cultures; and elaborate featherwork from the peoples of Amazonia.

Ua ninau 'ia, maopopo ia lakou, i ka po'e Amakonia, ka po'e Maia, ka po'e Olomeka, a pela aku pili i na mea o ko lakou mo'omeheu ma ia hale ho'ike'ike?  'A'ole loa.  No leila, 'a'ohe 'ailike. Aia ke kukakuka ma keia message forum pili i ia mea.  http://www.livejournal.com/community/nativeamerican/338237.html 
E heluhelu i ke kuka e 'ike i ka 'oia'i'o.  He hewa?  He maika'i paha?  'A'ole loa, he hewa no ia!

segunda-feira, julho 19, 2004

He palapala noi e kū'ē ka Pila 'Akaka

Ua ho'olaha 'ia ma ko 'Ilio'ulaokalani kahi, ka palapala noi  e pili ana i ka pila 'Akaka.  Ua kākau i ko'u inoa ma loko o ka palapala noi.  Aia ke kū 'ē 'ana no kēia pila no ka ho'ololi ma mua, mai ka manawa mua i komo ai. 
 
'Ano huikau nā mea kiko'i ma loko o ia pila.  Nui nā ho'ololi ma ia pila mai ka ho'omaka 'ana o ka ho'okumu.  A kēia manawa, 'ano 'ē ka 'ōlelo ma loko o ia, a 'a'ole pono no nā kānaka maoli.  He kāohi no nā Haole, no Amelika na kākou.
 
Aia kekahi ka huikau me ka 'ao'ao lua.  'O ka 'ao'ao no ka 'aelike o ka pila, a me ka 'ao'ao 'ē a'e, ka 'ālai.  Nui ka 'ike 'ole o ka po'e no ke kākau 'ana ma loko o ia pila. 
 
Eia ka nīnau.  'Ano lō'ihi loa i ka pono 'ole no nā kānaka maoli mai ka ho'ohui o nā haole.  A pehea la, he aha ka 'oko'a no ia pila?  'A'ohe 'oko'a e hō'ike 'ia iā kākou, i ke alo o kākou.  Maopopo ho'i iā kākou, e ho'onui ka pilikia no nā kānaka maoli ke 'aelike 'ia 'o Congress o ia pila.
 
I ka nūhou, ho'ololi a'ela hou ka pila i ka 'ōlelo.  He aha la ka hopena?  E ho'onui nō ia!  Pono nō nā 'oiwi, nā 'opio, nā kūpuna, nā mākua a me ka po'e o ko Hawai'i pae 'āina ('oiwi 'ole) e ho'olōkahi a e kū'ē!
 
I kēia mau lā, nui nā haumāna e puka ai mai nā kula nui me ka palapala 'oihana a'o a me ka palapala lae'ula.  Nui ka 'ike i ka nohona kahiko, a nui ka 'e'epa i ka 'ōlelo makuahine.  No laila, nui ke kū'ē mai nā haole, mai nā malihini ma ko Hawai'i pae 'āina, like me 'o Kenneth Conklin.  Nui kona 'i'ini e ho'oino i nā 'oiwi akā na'e nui nā 'ōpio i ka na'auao a pono 'o Ken e mālama pono ke hele i waho. 

domingo, julho 18, 2004

Ko'u mau papa hana no ka wā ma hope

Ma hape o ka wehewehe 'ia o ka pā sēdē e Mika'ele Brito, ia pā CD immersion, a ma hape o ka heluhelu o kekahi kanaka i kākau e pili ana i kona biography, ua ho'oholo i kēia lā pono ho'i au e awīwī me ko'u mau papa hana e lilo ai i kumu.  I kēlā hopena pule aku nei, mea mai 'o Josh i ka wā hea a'u e loa'a ai i ka P.h.D.?  Pono e hana i kekahi mea. 
 
Ua wehewehe au iā Mika'ele, he mea nui nō ia nā mea e pili ana i ka ho'onui o ka 'ōlelo Hawai'i.  'A'ohe nui nā kumu a'o 'ōlelo Hawai'i, 'a'ohe nui nā ki'i'oni'oni a me nā nūpepa, a me nā makakina ma ia 'ōlelo makuahine no leila nui ko'u 'i'ini e hana i kēia.  Makemake au e hō'ike i ka honua o ka 'ōlelo Hawai'i i nā mea Hawai'i ma ka 'ōlelo.
 
'A'ole maopopo ia'u inā 'oi aku ka ho'opa'a ha'awina ma 'ane'i ma Kaleponi i ka ho'opa'a ha'awina ma Hawai'i.  I nā akua e ho'oholo 'ia ka'u destiny.

sábado, julho 17, 2004

Ho'olaule'a ma El Camino College

Ua hele au i ka hoolaulea i keia la e kuai mai i na mea Hawaii.  Ua kuai mai i lole me ke kii o Native Hawaiian.  Ma mua, aohe iini e kuai mai i kela mau mea no ka wehewehe ana mai iau he olelo hou no ia, no ka mea he oiwi no makou, no leila he aha la ke kumu i ka hana ia o native?  Aohe nele.  Aka nae ua kuai ia lole (lima loihi) ulaula.
 
Ua kuai i lole mai ka hui o Ilioulaokalani Coalition Center, he lole ulaula me ke kii o Ku i ka pono.  Ma hope iho, ua kuai aela i seeds, oia hoi o li hing guava, i li hing mango, i li hing cranberries a i prune mui.  He ono roa kela!
 
Aohe kuai ia pa cd, puke, a pela aku.  Mahape iho a'u e kuai mai ai ma ka punaewele puni honua.  Ano maalahi e order ma ia PPH.  Ano pipii kekahi ke kumu o na pa sede.
 
A kuai maila i papale me ka olelo Hawaiian Gods.  Aole maopopo ka manao.
 
Ua walaau wau me Mikaele Brito, ke kumu o ka papa olelo Hawaii maanei.  Ua kuka maua i ke ao mai i ka olelo Hawaii, i na kula kaiapuni, i na kumu like me Pila Wilson a me Puakea Nogelmeir, o na kanaka i ka mua o keia ano.  Ua kuka maua pili i na holomua o ka olelo mai ke kinohi a hiki i keia mau la.  Nui ko'u iini e ao aku i ka olelo makuahine aka nae aole hiki iau ke ao mai maanei.  Pono e hoi hou i ka pae aina o Hawaii.

Eia ka link no Ilioulaokalani, ka hui e malama i ka moomeheu Hawaii.
http://ilio.org/
 
A nui na makini i kuai aku i ka hoolaulea.   Ua hewa!
 
 

Ho'omau i ka na'aupo

Oia mau ma hapas.com me ke kanaka o adam ant, he pilipino/kupano oia me ka waha kae e wehewehe nei iau he aloha kana no makou, no na oiwi aka nae wehewehe ae la iaia aohe makemake kana aloha, o ka maopopo ana wale no.  Ua kakau wau iaia aole loa e maopopo ia na haole, no leila ninau mai aohe o makou makemake i ka lakou aloha a no ka maopopo ana wale no a makou i makemake ai aka nae aole roa e maopopo ai na haole?  He clueless hoi oia!
 
Ua wehewehe ia aole hiki ke kauoha ia makou i ke ano oi, i ke ano meikai a i ke ano e noho ai.  He manao paa no makou iho wale no keia.  E waiho i ka poe Hawaii e manao paa no makou iho!
 
He aha ka manao o "self determination"?  Ua noi au i keia no ka mea ua hoolaha keia huaolelo ma leila a pane maila o adam ant me ka huaolelo o HAPA.  Mea mai oia ina hiki na oiwi Hawaii e hooholo no lakou iho, hiki ke hooholo kekahi na hapa haole o Kaleponi.  Aole maopopo ka manao o self-determination a me cultural appropriation.  He huikau hoi oia.  Aole maopopo hoi iaia, he mea okoa.
 
Nui na mea i aihue ia e na haole, e na kanaka apau.  I ka hana ana o ka huaolelo o RAPE,  ua uluhua no lakou no ka hewa i hana ia.  No leila, ano maalahi e wehewehe mai makou o na mea nui i ko lakou manao iho.  Aohe self-determination, aohe hooholo ia makou iho.  Hai nae iau he hooholo ia lakou iho i ka hana ana o hapa.  Aole roa no ka mea ua aihue ia keia huaolelo.   O ka mea i kukakuka ia, he huaolelo aihue o hapa mai ka olelo haole aka nae ua hoohawaii keia huaolelo, ua hoohawaii wale no.

sexta-feira, julho 16, 2004

He 'olelo no'eau pili i ka maluhia o ke 'ano o ke kanaka

Ua hoolaha ia keia: http://hapas.com/board/?a=3&f=5&t=1296&pg=5 ma hapas.com pili i ke kukakuka mau o ke kumu a me ka manao o "hapa", he huaolelo mai ka olelo haole i hoolauna ai i na kanaka maoli.  He hana Hawaii no ia huaolelo, o "half" ka manao.   Mahape iho, hoolauna i ka olelo haole me ka manao o hapa haole me hapa oiwi.
 
I keia mau la, nui ka hana o keia huaolelo ma Kaleponi.  Nui na mea akiana i hana ia ai ia huaolelo.  I ko lakou manao iho, he hapa akiana a me hapa haole no ia.  Ua hewa!  Oia mau keia kukakuka mai 2 makahiki a oi.  Oia mau ka'u kuka i tuu hoa pili i ia kumu.  Nui ko'u luhi i ka helu o keia, nui ko'u luhi i ka hakaka ana a nui ko'u hoonauikuki e wehewehe ia lakou i ka oiaio pili i ke kumu, ka manao, a pela aku.
 
I ke kuka ana o keia hot debate, nui na huaolelo i haawi ia mai ai e ka lolo i na olelo hewa o na kanaka maoli.  No ke aha la?  Aole maopopo iaia e kuka i ka manao pololei.  He kuamuamu wale no mai keia mau kanaka.  Hai ae la wau iaia keia:  aale hiki iaia ke ike i na oiwi apau i ka ikena hookahi no ke kuee o hookahi kanaka wale no, no ka manao okoa wale no.  I kana hoolaha ana, ke kuamuamu wale no o ko'u poe, o na oiwi.
 
Aia kekahi manao e ae, no ke aha la i ke kue o na oiwi i na haole, aole ae me makou.  He hoohalahala wale no i ko lakou manao iho aka nae i ke kue ana o kekahi mau kanaka e ae, he ano maikai kela.  He opala ia!    Aole makemake keia poe kanaka i ka hana ana o na huaolelo like me rape, no ke aha la, no ka aha la, no ka ae ole?  No na haole wale no he "mission" aiole he "cause"?


Na mea ho'ohawai'i

Eia ka'u ho'olaha mua pili i na hewa i hana 'ia ai ia makou.  Nui ka pilikia i keia la no na 'oiwi Hawai'i.  No leila e kakau wau i na mea pili i na hewa i hana 'ia i na mamo a Haloa.